Het waren verre voorvaderen die al nadachten over de conservering van hun overledenen. Egyptenaren, Romeinen, Grieken, Hebreeën, Perzen, Syriërs, Indianen: in de prehistorie ontwikkelden zij hun eigen balsemtechnieken. De bekende mummificering en balsembaden hebben echter niets te maken met de hedendaagse balseming.
Ook de Franse legerarts Gannal werd rond het jaar 1800 geconfronteerd met thanatomorphose (lijkontbinding). Hij injecteerde de lichamen daarom met een vloeistof op basis van acetaatoplossing en aluminiumzout. Deze vloeistof werd steeds verder verbeterd. Dezelfde conserveringsmethode gebruikte de arts van Keizer Napoleon I, nadat Napoleon op het eiland Sint Helena overleed. Na de Tweede Wereldoorlog werd thanatopraxie eerst in Engeland en daarna in Frankrijk – ingevoerd door Jacques Marette, voormalig directeur van Hygeco en oprichter van het ‘Institut Français de Thanatopraxie’ (IFT) – een algemeen gebruikte conserveringsmethode. In Engeland wordt inmiddels circa driekwart van de overledenen geconserveerd, in Frankrijk bijna de helft.
In Nederland verboden
In Nederland was het fenomeen balseming vóór de Tweede Wereldoorlog nog onbekend. Daar kwam na de oorlog verandering in. Acht ondernemers hadden in Engeland een opleiding gevolgd en pasten de conservering in Nederland toe. Het Centraal Genootschap voor Lijkbezorging startte een tegenactie. In 1949 kreeg een balsemer zelfs zes gulden boete in verband met strafbare lijkopening. In 1955 werden balseming en andere conserveringsmethoden ronduit verboden in de wet – enkele uitzonderingen daargelaten.
In 1991 werd een nieuwe Wet op de Lijkbezorging van kracht. Daarin werden alle vormen van conservering nog steeds verboden. Met vier uitzonderingen:
1. voor leden van het Koninklijk Huis;
2. voor overledenen die ter beschikking van de wetenschap gesteld zijn;
3. voor overledenen die naar het buitenland overgebracht moeten worden;
4. voor mensen die op zee overlijden.
Ondertussen ging de discussie over de mogelijke versoepeling van de wetgeving aangaande thanatopraxie door.
Thanatos (links op de tekening) is een figuur uit de Griekse mythologie en de personificatie van de dood. Hij is de zoon van Nyx of Nox (Godin) en tweelingbroer van Hypnos (de Slaap). Thanatos heeft nooit een belangrijke rol in de mythologie gespeeld, omdat hij overschaduwd werd door Hades, de god van de onderwereld. De naam van Thanatos leeft in het Nederlands onder meer voort in het woord euthanasie en thanatopraxie.