Bij thanatopraxie wordt een kleine opening in de lies of de hals gemaakt. Via de slagader wordt een vloeistof in de intacte bloedbaan gebracht, terwijl het eventueel nog aanwezige bloed via een ader wordt afgevoerd. Ondertussen masseert de thanatopracteur de ledematen om een goede verdeling van de vloeistof in het vaatstelsel te bevorderen. Ook worden vocht en bloed afgevoerd uit de holle organen, lichaamsholtes en het spijsverteringskanaal.
De ingebrachte vloeistof heeft een conserverende werking. De exacte hoeveelheid en samenstelling is afhankelijk van de conditie van het lichaam, de doodsoorzaak en de doorgankelijkheid van de bloedvaten. De gemiddelde hoeveelheid vloeistof ligt tussen de vier en zes liter.
Ook het verzorgen en herstellen van het uiterlijk van de overledene hoort bij de behandeling. De thanatopracteur geeft de overledene weer zoveel mogelijk het uiterlijk zoals de familie zich dat herinnert. Dankzij de combinatie met de conservering betekent deze behandeling optimale toonbaarheid van het lichaam.
Thanatopraxie is een specialistische behandeling die alleen door gediplomeerde thanatopracteurs uitgevoerd mag worden.
De behandeling vindt plaats in een gecontroleerde verzorgingsruimte of op een thuislocatie waarbij het uitgangspunt is: ‘veilig werken met gevaarlijke stoffen.’ Het streven is te zoeken naar en te werken met werkzame stoffen die niet schadelijk zijn voor mens en milieu.
Thanatos (links op de tekening) is een figuur uit de Griekse mythologie en de personificatie van de dood. Hij is de zoon van Nyx of Nox (Godin) en tweelingbroer van Hypnos (de Slaap). Thanatos heeft nooit een belangrijke rol in de mythologie gespeeld, omdat hij overschaduwd werd door Hades, de god van de onderwereld. De naam van Thanatos leeft in het Nederlands onder meer voort in het woord euthanasie en thanatopraxie.